8 actuele cijfers over houtstook en houtkachels

Met enige regelmaat berichten de media over houtstook, stookoverlast, fijnstof en biomassa. Stichting Luchtfonds leest vanzelfsprekend mee. We hebben acht cijfers uit de actualiteit over houtstook op een rijtje gezet.

45 procent duurzaam?

Rond de jaren 2029-2030 moet 45 procent van de energie in de Europese Gemeenschap duurzaam zijn opgewekt. Dat dit niet gaat lukken, is nu al duidelijk. Het Europees parlement stemde namelijk najaar 2022 ermee in dat biomassa onderdeel is en blijft van de “duurzame energiemix” in Europa. Megahoutkachels, want dat zijn biomassacentrales, leiden echter om vele redenen níet tot duurzame energie.

Ten eerste resulteert biomassa in de funeste vernietiging van bossen. Ten tweede zorgt houtverbranding voor de verspreiding van veel toxische stoffen en (ultra)fijnstoffen. Ten derde overlijden tienduizenden Europeanen jaarlijks aan houtstook. Met dit beleid worden dus enkele relevante P’s van duurzaamheid genegeerd. Zoals de P van Planet (verwoestend effect op lucht en bossen en dus de aarde) én de P van People (miljoenen zieken en heel veel doden).

856 miljoen subsidie

Nederland is één van de grootste subsidieverstrekkers van houtstook. Dit stelde onderzoeksbureau Trinomics eind vorig jaar vast na analyse van de biomassa-subsidies die zijn verstrekt door tien Europese landen. Totaal gaven deze landen 6,3 miljard euro uit aan subsidies voor stook van biomassa in megahoutkachels. Ten opzichte van 2015 was dit een groei van 33 procent in de jaren 2020-2021.

Engeland was de grootste subsidieverstrekker (2,1 miljard euro), gevolgd door Duitsland (1,7 miljard). Nederland eindigde derde in het rijtje van houtstookvriendelijke landen: er werd in ons kleine landje 865 miljoen euro uitgetrokken voor steun aan megahoutkachel-projecten.

8 doden per dag

8,21 houtstookdoden per dag in Nederland. Dit cijfer krijg je als je de taxatie van wetenschapper Lars Hein (“3000 vroegtijdige sterfgevallen als gevolg van houtstook”) door de 365 dagen van het jaar deelt. Vijf jaar geleden schreef de voorzitter van Stichting Luchtfonds in dagblad NRC al eens dat dagelijks in ons land 7 mensen aan de gevolgen van houtstook bezwijken. Luchtfonds baseerde zich toen, in 2018, op Europese cijfers.

NRC’s factcheckers oordeelden toen: het aantal van 7 overlijdens dagelijks wordt onvoldoende met relevante data ondersteund. 8,21 is de meest actuele taxatie. Er zijn echter bronnen (zoals Omgevingsweb) die nog zich nog altijd baseren op oude, lagere cijfers van Lars Hein. Enfin, cijfers zijn cijfers. Ze zijn er lager, maar ook hoger dan 8,21 doden per dag. Op grond van een recent Australisch onderzoek kán het aantal doden zelfs beduidend hoger liggen.

15% overweegt verhuizing

Citaat uit een brief die de collega’s van Stichting Houtrookvrij recent naar politiek Den Haag stuurden: “Het hoofddoel van onze actie is gemeenten duidelijk maken, dat ze in het kader van een handhavingsverzoek hun onderzoeksplicht serieus moeten nemen. Dat is nodig want ook de deelnemers van de Nivel Longmonitor 2023 zijn ontevreden over het gemeentelijk beleid inzake houtrookoverlast. Een uitspraak van de Raad van State wijst er eveneens op dat gemeenten meer moeten doen dan wat ze voorheen deden.”

De brief vervolgt: “Naar schatting overlijden in Nederland jaarlijks 3000 mensen vroegtijdig door het inademen van houtrook. Voor 15 procent van de mensen met een longziekte is de luchtkwaliteit in hun woonomgeving een reden om weleens te overwegen te verhuizen, zo bleek onlangs uit de Nivel Longmonitor 2023. Ook zegt twee derde van de ondervraagden meer gezondheidsklachten door luchtvervuiling te ervaren.”

29 procent vóór

Het percentage voorstanders van een houtstookverbod in ons land groeide tussen 2015 en 2021 snel. In 2015 vond 8 procent van de Nederlanders dat de houtkachel wel definitief gedoofd mag worden. In oktober 2021 was dit percentage gestegen naar liefst 53 procent. Dit blijkt uit een rapport dat Stichting Luchtfonds destijds opmaakte op basis van verschillende polls en onderzoeken.

Naarmate de prijs van gas steeg, slonk deze meerderheid snel. Nieuwssite Nu.nl hield deze maand nog een poll. Stelling: “Er moet een verbod op houtkachels komen”. Er stemden bijna 27.000 mensen: 71 procent steunde de stelling niet, slechts 29 procent is vóór een stookverbod.

1313 meldingen

Het precies registreren van alle overlastmeldingen die binnen komen bij de Stichting Luchtfonds is tijdrovend. Wel hebben we de cijfers van 2021 precies op een rijtje. Totaal kwamen 1313 unieke meldingen binnen. De verdeling per provincie is als volgt: Groningen (52), Friesland (70), Drenthe (62), Overijssel (80), Gelderland (261), Flevoland (38), Limburg (56), Noord-Brabant (182), Zeeland (35), Utrecht (88), Zuid-Holland (196) en Noord-Holland (187).

Twee steden die eruit springen zijn Amsterdam (25 meldingen) en Apeldoorn (26). Enkele meldingen konden we niet linken aan een dorp, stad of provincie of kwamen uit België. Verder doorzochten we de melding op een aantal trefwoorden: het woord “stank” viel 318 keer, “benauwd” werd 95 maal genoemd in de meldingen, “hoesten” 67 keer.

985.300 houtkachels?

Welgeteld 985.300 haarden en kachels waren er in 2020 in Nederlandse huishoudens. Dit aantal staat vermeld in een houtstookrapport van Royal HaskoningDHV. Basis voor deze cijfers: het zogenaamde ‘kachelmodel’ van het TNO. Stichting Luchtfonds vraagt zich af: wie heeft er belang bij om de cijfers laag te houden? Ook het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) hanteert dezelfde gegevens als het TNO.

Stichting Luchtfonds schreef eerder een stuk onder de titel Gegoochel met cijfers: de goochelaars lijken steeds onnavolgbaarder te worden. Immers: in 2018 waren er reeds ruim één miljoen houtkachels of houthaarden present in Nederlandse huishoudens. Conclusie zou dus moeten zijn dat het aantal stookinstallaties is gedaald. Gedaald? Ja gedaald!

Wie de afgelopen jaren door Nederland reed, ook voordat de gasprijzen stegen, kon waarnemen dat her en der in wijken kachelleveranciers af en aan reden. Zeker, een wetenschappelijke waarneming is dit allerminst. Evenmin wetenschappelijk onderbouwd is de waarneming van individuele inwoners van dit land. De laatste jaren horen wij van overlastmelders uit het land dat het aantal stokers om hen heen niet zelden vertienvoudigde, volgens hun waarneming.

Brancheorganisatie de Nederlandse Haarden- en Kachelbranche (NHK) liet onlangs weten dat het aantal verkochte hout- en pelletskachels flink stijgt. In 2021 werden volgens de NHK circa 22.000 kachels verkocht, vorig jaar ongeveer 32.000. Zijn dit ook calculaties op basis van het TNO-rekenmodel?

190 kachels minder

De gemeente Utrecht beloont inwoners die hun houtkachels of open haard voorgoed doven en laten verwijderen. 285.000 euro is er dit jaar beschikbaar voor mensen die de houtstook vaarwel zeggen. Het betekent dat er omgerekend 190 houtkachels/haarden verdwijnen dit jaar, want inwoners krijgen hiervoor een vergoeding van 1500 euro. Ook vorig jaar kende de gemeente Utrecht al een dergelijke regeling: toen kregen ook inwoners nog geld als ze hun oude kachel inruilden voor een moderner exemplaar. Dat is nu niet meer het geval: alléén inwoners die stoppen met houtstook worden beloond.

Nóg één getal dan tot slot. Staatsbosbeheer ziet de diefstal van hout sinds kort toenemen. In 2021 werden er 19 gevallen van (hak)houtroof geregistreerd, in de eerste 3 maanden van 2022 waren dat er al 12. De organisatie benadrukt zelf dat lang niet alle diefstallen worden geregistreerd en de werkelijke aantallen véél hoger liggen.

Foto: Shutterstock / Roman Samborskyi