Beroep op Strafrecht en Europees Hof

Kan houtrookoverlast worden aangepakt via het Strafrecht? Het Luchtfonds schreef er al eens over. Een inwoner van Den Haag doet het nu en heeft aangifte gedaan tegen zijn eigen gemeente. Maar er worden ook nog andere rechterlijke wegen bewandeld. Zoals een gang naar het Europees Hof.

In de meeste gevallen werd bij de rechter tot op heden een beroep gedaan op het wetsartikel Bouwbesluit 7.22, waarin staat dat niemand vanaf zijn eigen grond overlast mag geven via de verspreiding van roet en walm. Voor stookgedupeerden en/of gemeenten die – meestal met tegenzin – handhavend optraden, loopt het juridisch spoor tot op heden vrijwel altijd dood. De wetgever heeft verzuimd ‘overlastnormen’ op te nemen in het Bouwbesluit en daarom, oordelen rechters en de Raad van State, valt er geen bewijs voor overlast te leveren. Gevolg: stoker mag door, stookgedupeerde en gemeenten staan met lege handen.

Het bekende verhaaltje

Een Hagenaar die wij Jansen noemen pakt het anders aan. Zijn verhaal is het bekende verhaal. Als Jansen voor de zoveelste keer zijn dag en avond moet doorbrengen in de smerige walmen van een buurman, is er ineens de druppel die de emmer doet overlopen. De gemeente Den Haag wordt ingeschakeld. Die komt pas in actie nadat Jansen dreigt met een aanzegging tot handhaving.

De gemeente doet met tegenzin een onderzoek bij de buurman. Conclusie: het stoken mag doorgaan, want de beste buur doet niks verkeerd. Jansen stapt naar de rechter: die oordeelt dat de gemeente Den Haag zijn onderzoek over moet doen. Enfin, vervolgens verloopt dit verhaal zoals vrijwel alle rechtsgangen inzake houtstook. De hele affaire leidt tot niets, Jansens situatie blijft dezelfde.

Aangifte wegens misdrijf

Jansen doet nu een beroep op het Strafrecht. Hij baseert zich op een wetsartikel dat vergelijkbaar is met de passage waarover het Luchtfonds eerder publiceerde. Het gaat in Jansens geval om het tweede boek van het Burgerlijk Wetboek, sectie Misdrijven. Het betreft hier: “Misdrijven waardoor de algemene veiligheid van personen of goederen wordt in gevaar gebracht. (….) Hij die opzettelijk en wederrechtelijk een stof op of in de bodem, in de lucht of in het oppervlaktewater brengt, wordt gestraft: (1) met gevangenisstraf van ten hoogste twaalf jaren of geldboete van de vijfde categorie, indien daarvan gevaar voor de openbare gezondheid of levensgevaar voor een ander te duchten is; (2) met gevangenisstraf van ten hoogste vijftien jaren of geldboete van de vijfde categorie, indien daarvan levensgevaar voor een ander te duchten is en het feit iemands dood ten gevolge heeft.”

Eind vorige maand is er aangifte gedaan tegen de gemeente Den Haag “vanwege het opzettelijk en wederrechtelijk in de lucht, bodem of oppervlaktewater laten brengen van schadelijke verontreinigde en giftige (kankerverwekkende) stoffen door stokers van houtgestookte kachels en open haarden waardoor gevaar voor de openbare gezondheid te duchten is.”

Jansen heeft normen paraat

Jansen vindt dat hij een kansrijke zaak heeft. Hij kan met Europese data bij de hand, aantoonbaar maken dat de gemeente Den Haag belangrijke feiten negeert. Jansen verwijst simpelweg naar Europese regelgeving. Europa heeft maximum normen voor zowel de uitstoot van de fijnstof PM2.5 als de nog grovere fijnstof PM10. Voor de fijnste fijnstof PM0.1  – dringt diep door in de bloedbaan, ontstaat vooral bij vollediger verbranding en dus zogenaamde ‘schonere kachels’ – zijn er nog geen Europese normen. Maar: als de rechter naar bewijs vraagt over PM2.5 en PM10, kan hij het van Jansen krijgen. Op grond van metingen kan Jansen aantonen dat zijn stokende buurman de Europese normen ruimschoots overschrijdt, met de feitelijke instemming van de niet-handhavend optredende lokale overheid, de gemeente Den Haag.

Naar Straatsburg

Een familie uit Oldenzaal, die al jaren verwoed juridisch strijdt tegen ziekmakende houtstook in de buurt, zoekt het hogerop. Afgelopen zomer besloot de familie naar het Europees Hof voor de Mensenrechten te gaan. Om de rechtsgang te starten werd crowdfunding opgestart. Het grootste deel van het benodigde bedrag is inmiddels binnen.

De motivatie voor de gang naar het hof in Straatsburg is: “Bij de Nederlandse rechter en in hoger beroep bij de Raad van State werd er geen rekening gehouden met onze gezondheidsklachten; onze gezondheid werd door de Nederlandse rechters niet beschermd. Daarom willen wij nu de laatste stap zetten: naar het Europees Hof. Zij heeft een andere kijk op het respecteren van mensenrechten.”

Juridische Muur

De familie vervolgt: “Iedere burger die naar de Nederlandse rechter gaat om zich te verdedigen tegen de ziekmakende houtrook, loopt tegen dezelfde juridische muur op. Net als wij. Als wij winnen bij het Europees Hof geeft dat aanknopingspunten en jurisprudentie voor rechtszaken van andere houtrook-gedupeerden én kunnen wij de lakse houding van de overheid over luchtvervuiling door houtrook aanpakken en de overheid tot beleidsverandering dwingen. Na lang nadenken hebben mijn man en ik besloten om toch door te gaan met procederen in onze zaak tegen een hout stokende buurman. Door de giftige houtrook die hij produceert, heeft ons gezin gezondheidsklachten ontwikkeld.”

De aanvraag bij het Europees Hof werd dus enkele maanden geleden ingediend. Het kan een jaar in beslag nemen voordat het hof iets van zich laat horen. De advocaat taxeert dat er voor de familie een redelijke kans op succes is. Wel kan het enkele jaren duren voordat er een uitspraak wordt gedaan.

Kort geding en grondwet

Zijn er nog meer juridische mogelijkheden? Een volger van het Luchtfonds wijst ons erop dat ook een kort geding een kans op succes zou kunnen bieden. Hij schrijft ons: “Overlast door houtkachels en/of open haarden is een onrechtmatige daad ingevolge het Burgerlijk Wetboek. Daar is via een kort geding tegen op te treden. Een eenmaal geslaagd proefproces, zal een enorme doorbraak zijn.”

Voor de langere termijn biedt wellicht een beroep op de Grondwet soelaas bij Nederlandse rechters. Velen pleiten ervoor de Grondwet belangrijker te maken dan hij nu is, zodat de tekst wel degelijk kan worden gebruikt om als inwoner van dit land je recht te halen. Onder meer kamerlid Pieter Omtzigt, een Europese onderzoekscommissie én onderzoekers van de toeslagaffaire pleiten voor een belangrijker positie van de Grondwet.

Wetsartikelen in de basiswet van ons koninkrijk die voor de aanpak van stookoverlast relevant zouden kunnen zijn, zijn onder meer: “De zorg van de overheid is gericht op de bewoonbaarheid van het land en de bescherming en verbetering van het leefmilieu. (…) Ieder heeft, behoudens bij of krachtens de wet te stellen beperkingen, recht op onaantastbaarheid van zijn lichaam. (…) Ieder heeft, behoudens bij of krachtens de wet te stellen beperkingen, recht op eerbiediging van zijn persoonlijke levenssfeer.”