Fijnstof levensgevaarlijk, maar overheid faalt

Reeds vele jaren is bekend feit dat fijnstof een gevaar is voor onze gezondheid. Met name de de kleinste deeltjes die vrijkomen bij de moderne houtkachels, pelletkachels en biomassaketels zijn een doorn in het oog. Je kunt ze niet vermijden. Je ruikt ze niet. Ze komen als sluipmoordenaars je lichaam in.

De wereldgezondheidsorganisatie (WHO) waarschuwt jaar op jaar voor de risico’s die fijnstof voor jou en mij met zich meebrengen. Tijdens een symposium op 1 oktober 2014 in het AMC in Amsterdam waren wetenschappers, artsen en beleidsmakers het er roerend over eens: de Europese normen voor luchtkwaliteit zijn slap en zelfs een gevaar voor de Volksgezondheid.

Lees hier: SKIPR 3-10-2014 Longartsen- ‘Europese luchtnormen zijn schadelijk’

De normen van wereldgezondheidsorganisatie WHO zijn strenger. De algehele conclusie was dat Europese overheden te kort schieten in het beschermen van haar burgers. Elisabeth Bel, hoogleraar longziekten verbonden aan het AMC, bevestigt dat er een duidelijk verband is tussen longziekten en de uitstoot van fijnstof. Sommige vormen van astma hebben zelfs hun origine in luchtvervuiling. Ook Bert Brunekreef, hoogleraar milieu-epidemiologie aan de Universiteit van Utrecht, bevestigt dat de normen in Europa nog niet half zo streng zijn als die van het WHO.

Renée Snippenburg, verbonden als longarts aan het Diakonessenhuis Utrecht, meent dat er meer bewustwording moet komen bij gemeenten, gezondheidsinstellingen en zorgverzekeraars. Zij waarschuwde dat zelfs kortdurende blootstelling aan een grote hoeveelheid fijnstof al schadelijke gevolgen kan hebben. En dat is precies wat er gebeurt indien er in woonwijken met houtkachels en pelletkachels wordt gestookt. Volgens het ECN/TNO kan in een woonomgeving waar enkele houtkachels branden het aandeel fijnstof in de lucht door houtkachels oplopen tot liefst 30-39%.

In 2017 toog Milieudefensie naar de rechtbank om schonere lucht af te dwingen. De Haagse rechtbank oordeelde: de overheid moet zorgen voor een luchtkwaliteitsplan met maatregelen die alle overschrijdingen op de kortst mogelijke termijn doen verdwijnen. In reactie op deze uitspraak zei staatssecretaris Sharon Dijksma, destijds in functie, dat schone lucht van levensbelang is.

Maar helaas er gebeurde niets en de Nederlander leeft nog altijd korter door vieze lucht. Nederland voldoet niet aan de Europese richtlijnen voor luchtkwaliteit, laat staan aan de nog striktere richtlijnen van de WHO.

Op 54 punten in Nederland waar gemeten wordt, is er te veel fijnstof in de lucht. Maar in de woonwijken wordt niet gemeten. Zou in de woonwijken gemeten worden dan komen er een paar duizend punten met overschrijdingen bij.

De smerige lucht is slecht voor de gezondheid. Je kunt er kanker van krijgen, hart- en vaatziekten, luchtweginfecties zoals bronchitis en longziekten zoals astma en COPD, óók als de luchtkwaliteit onder de Europese richtlijnen blijft. Er bestaat feitelijk géén veilige ondergrens. Dit veroorzaakt luchtvervuiling elk jaar opnieuw: 1200 nieuwe patiënten met longkanker, 5000 spoedopnamen in het ziekenhuis met acute hart- of luchtwegproblemen, 6900 nieuwe bronchitisgevallen bij volwassenen. En je leeft 13 maanden korter door luchtvervuiling. Aldus het RIVM.

Volgens het RIVM veroorzaakt luchtvervuiling in Nederland 12.400 bronchitisklachten bij kinderen. Jaarlijks hebben zij samen 500.000 dagen klachten. Het kan volgens artsen zéker helpen als speelplaatsen niet in de buurt van wegen zijn en er geen houtkachels branden in de Nederlandse woonwijken. Fijnstof is bijzonder gevaarlijk voor kinderen. De groei van de longen wordt bijvoorbeeld vertraagd. Het is een boodschap die zeker houtstokende ouders met kinderen zich ter harte zouden moeten nemen.

Het is frustrerend dat iedereen op de hoogte is en niemand er actie op onderneemt. Verder dan mooie woorden komt het niet. “We moeten niet alleen denken in termen van economisch belang en gemak, doch in termen van Volksgezondheid,” aldus Onno van Schayck, professor of Preventive Medicine, verbonden aan de Universiteit van Maastricht.

Van alle schadelijke stoffen in de lucht beschermt de overheid haar burgers het slechtst tegen fijnstof en stikstofdioxide. Voor de normen voor arseen, benzeen en vinylchloride (veel minder in de lucht aanwezig) blijken veel strengere eisen te gelden. Een strengere fijnstofnorm kan jaarlijks duizenden vroegtijdige doden en chronische zieken schelen. De fijnstof die wij dagelijks inademen, zoals PM2.5, PM10 en nog veel kleinere deeltjes, dringt zeer diep door in de longen en eventuele andere organen. Volgens de Gezondheidsraad en het RIVM overlijden jaarlijks 12.000 mensen vroegtijdig en worden tienduizenden mensen chronisch ziek door fijnstof.

Volgens Milieudefensie bewijst een rapport dat zij heeft laten maken door Royal Haskoning dat de Europese normen die Nederland hanteert niet deugen. Bij het vaststellen van de normen is namelijk niet alleen gekeken naar gezondheidsrisico’s, maar zijn ook economische belangen meegewogen. Het resultaat pakt hierdoor zeer slecht uit voor de gezondheid. Het WHO vindt de Europese norm voor fijnstof verouderd en noemt dit het grootste milieurisico in de Europese Unie.

Eind 2017 schreef een coalitie van 169 longartsen een brandbrief aan de Tweede Kamer. Ze meldden dat de risico’s van luchtvervuiling ernstig worden onderschat en dat er dringend meer maatregelen genomen moeten worden. De longartsen en het Longfonds vinden dat de politiek meer moet doen. Men schrijft onder andere aan de kamerleden: “Als artsen doen wij er alles aan om mensen weer gezond te maken. Maar het liefst zouden wij natuurlijk willen dat mensen helemaal niet ziek worden. Daar kunnen wij niet voor zorgen, maar dat kunt u wel.”

Zie artikel: AD 12-12-2017 Bijna 170 longartsen slaan alarm- mensen ziek door vuile lucht

De gezondheidsschade is groot. Naast de medische kosten zijn er ook economische kosten. Volgens de 169 longartsen is er sprake van 4,5 miljoen verzuimde werkdagen per jaar door gezondheidsproblemen als gevolg van vieze lucht. De directe en indirecte kosten lopen in de miljarden.

Zie hier: Medical Facts 13-12-2017 169 longartsen sturen brandbrief

Uit een rapport van de GGD Gelderland-Midden blijkt dat in de provincie Gelderland elk jaar twee baby’s komen te overlijden door luchtvervuiling. Dat komt neer op 17 baby’s per jaar in Nederland die overlijden door vervuiling van de lucht.

Blootstelling aan vervuilde lucht tijdens de zwangerschap is net zo slecht als roken tijdens de zwangerschap. Moeders die in een omgeving wonen met vervuilde lucht kunnen kinderen krijgen met een lager lichaamsgewicht. Ook lopen deze kinderen meer kans op ziekten aan het vaatstelsel of aan het hart. Fijnstof is een sluipmoordenaar. Hout stoken in woonwijken is de grootste vervuiler als het op fijnstof aankomt. Er komt meer fijnstof vrij door het stoken van hout dan door de 8 miljoen auto’s in Nederland (bron: emissieregistratie.nl).

Zie artikel: Gelderlander 18-9-2017 Elk jaar twee baby’s dood door vieze lucht in Gelderland

Bij Fipronil eieren of kunstgraskorrels van rubber staat heel Nederland op zijn achterste benen. Maar voor de enige echte killer, fijnstof in woonwijken, is nauwelijks aandacht. Luchtverontreiniging is onzichtbaar. Zodra het tastbaar wordt raken mensen in paniek. Denk maar eens aan drinkwater dat door slechte lucht vervuild kan worden. De supermarkt zou in een dag door haar flessen water heen zijn. Flessen frisse lucht kun je bij de supermarkt niet halen. We moeten dus doorgaan met ademhalen, ook als de lucht sterk vervuild is door de houtkachel van de buren. Nee, wij hebben geen keuze en dus…

Lees ook: Het klimaat heeft geen rekenmachine

 

Tekst: Jos Merks, voorzitter Luchtfonds | Foto: Shutterstock