Stookbeleid: helaas vooralsnog gedoogbeleid

Feitelijk kent ons land een gedoogbeleid voor bijna alle vormen van houtstook. Overlast veroorzaken mag niet, maar gebeurt wel duidelijk waarneembaar op grote schaal. Er is nauwelijks sprake van handhaving. De Nederlandse overheid maakt vooralsnog geen serieuze zaak met de aanpak van houtstook, ook niet na een oproep van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). De WHO riep op tot een totaalverbod op houtstook en soortgelijke vormen van stook in alle dichter bevolkte gebieden van de wereld.  

Overlast mag niet, maar…

Boterzachte regels over houtstook zijn opgenomen in het Bouwbesluit. Daarin staat dat stokers geen overlast in de vorm van geur, stank en rook mogen veroorzaken. Echter: de overheid verzuimde het begrip “overlast” te normeren. Vergelijk het met geluidsoverlast: op dat gebied zijn maxima gesteld aan het aantal decibellen. Dergelijke harde criteria ontbreken echter bij de regelgeving ten aanzien van houtstook, wat handhaving moeilijk maakt.

Voor stook in tuinen en schuurtjes gelden zo mogelijk normen die nog losser zijn; zo hoeft een kachelpijpje op een schuur slechts 30 centimeter van de erfgrens met de buren verwijderd te zijn.

Ten aanzien van de deugdelijkheid van kachels en haarden gelden sinds 2004 niet of nauwelijks meer wettelijke eisen. Sinds die tijd is de opmars van dubieuze, spotgoedkope stookapparatuur enorm. Indien echter de overlast duidelijk aantoonbaar is, kan de rechter besluiten dat de gemeente maatregelen neemt, of een stoker een stookverbod wordt opgelegd. Zie het bijvoorbeeld het arrest van Nuth en het arrest van Beneden-Leeuwen. Op 31 juli 2018 deed het Hof van Den Bosch een opvallende uitspraak over een stoker in een Limburgse huurwoning. De stoker dient na jarenlange overlast zijn woning te verlaten.

Gemeenten overruled

Gemeenten die proberen houtstookregels op te nemen in hun Algemene Plaatselijke Verordening (APV) komen van een koude kermis thuis indien een kwestie voor de rechter uitgevochten wordt waar het landelijke Bouwbesluit op tafel komt. Bovendien mag de APV “niet treden in de privésfeer van inwoners”. Dit maakt controle en handhaving lastig.

In aantocht is de nieuwe Omgevingswet; daarin krijgen gemeenten mogelijkheden om bijvoorbeeld houtrookvrije buurten en straten aan te wijzen. Bewoners in andere delen van de gemeente zijn hiermee natuurlijk niet geholpen. Bovendien wordt de Omgevingswet naar verwachting pas per 2022 in gemeenten van kracht. Toch willen veel gemeenten het stoken van hout al eerder in de ban doen.  Wij vonden een toepasselijke cartoon in “Binnenlands Bestuur”.

Buurtbemiddeling werkt niet

Veel gemeenten zetten bij klachten op het gebied van houtstookoverlast in op Buurtbemiddeling of andere vormen van mediation. Het zijn vaak langdurige processen. Bovendien leidt bemiddeling zelden tot het gewenste resultaat (minder of geen houtstook door buren), omdat de stokende partij vaak alleen aan zichzelf denkt en er al snel achter komt dat hij feitelijk vrijuit gaat door het ontbreken van dwingende wetgeving.  De portemonnee, lekker goedkoop stoken, wint het dan van het gezonde verstand.

Ontmoedigingsbeleid

Enkele gemeenten zetten in op een voorlichtings- en ontmoedigingsbeleid. Ze doen een beroep op de inwoners om geen houtrookoverlast te veroorzaken en niet te stoken als het weer ongunstig is voor een snelle verspreiding van rook. Een dergelijk voorlichtings- en ontmoedigingsbeleid is alleen effectief als het heel indringend is. Wel kan het bijdragen aan een groter bewustzijn over de schaduwzijden van houtstook. Gemeentelijke tips voor “professioneel stookgedrag” hebben bovendien een negatief neveneffect. Het kan juist worden gezien als aanmoediging om te stoken.

Steeds meer druk

Hoewel een betere luchtkwaliteit in Nederland al enige tijd op de agenda staat (Een aantal regio’s in Nederland behoort tot Europa’s meest vervuilde gebieden) is hierbij lang het onderwerp “houtstook” vrijwel genegeerd en sprak men slechts over verkeer, industrie en landbouw, terwijl de hoeveelheid kankerverwekkend fijnstof PM2.5 door houtrook groter is dan van de 8 miljoen personenauto’s die in Nederland rondrijden en zo goed als gelijk is aan het totale verkeer.

Pas in de tweede helft van 2017 kwam er beweging bij organisaties op het gebied van milieu en gezondheid. Organisaties zoals Milieudefensie, Milieu Centraal, Leefmilieu en het Longfonds dringen nu nadrukkelijker dan voorheen aan om houtstook uit de woonomgeving te verbannen. Enkele GGD’s, zoals de GGD Amsterdam, pleiten voor een totaal stookverbod in de woonomgeving.

Verbod op houtstook?

Je kunt je afvragen of adequate handhaving op de kwaliteit van houtstook mogelijk is. Immers: hiervoor is een groot controleapparaat nodig, waarbij controleurs bij de inwoners achter de voordeur komen kijken. Bovendien bestaat er geen enkele garantie dat een stoker na een gunstig uitgevallen controle goed blijft stoken. Ook is het onmogelijk te controleren of stokers nooit bewerkt hout of ander afval in hun kachels, haarden of vuurkorven verstoken.

Het Luchtfonds is daarom voorstander van een totaal stookverbod in de woonomgeving. Dit verbod dient in zoverre absoluut te zijn dat gemeenten beperkt ontheffingen moeten kunnen verlenen indien er geen overlast en/of gevaren voor de gezondheid kunnen ontstaan. Alleen een totaal verbod maakt het eenvoudig mogelijk om te handhaven bij overtredingen.
De volgende wet- en regelgeving kan worden toegepast bij overlast door het verbranden van hout, houtpellets of Biomassa.

Foto: Shutterstock