Vollenbroek: “Overheid schuldig aan gezondheidsschade”

“Ik beschuldig het kabinet Rutte van toebrengen van gezondheidsschade door houtstook in kleine centrales en in huishoudens….” Dit schreef Johan Vollenbroek (72) eind vorig jaar in een brief aan onze koning. Vollenbroek, bekend geworden met zijn juridische aanpak van stikstofuitstoot, oreert in toenemende mate tegen houtstook.

Van huis uit is Vollenbroek chemicus. Na zijn studie scheikunde aan de Nijmeegse Radboud Universiteit, was hij milieuadviseur bij ingenieursbureau Royal Haskoning. Ruim dertig jaar geleden vestigde Vollenbroek zich met MOB (Mobilisation for the Environment) als zelfstandig milieuadviseur voor met name overheden. Steeds vaker wordt in de loop van de jaren Vollenbroeks MOB in de arm genomen door natuur-, milieu- en belangenorganisaties.

Maar ook richt Vollenbroek eigenstandig het woord tot de gezagsdragers van ons land. “De zorg van de overheid is gericht op de bewoonbaarheid van het land en de bescherming en verbetering van het leefmilieu,” schrijft hij, in 2008 geridderd door koningin Beatrix, in zijn brief aan onze vorst. Maar ook: het kabinet Rutte moet “met onmiddellijke ingang subsidies voor houtstook intrekken en de gezondheidsschade als gevolg van houtstook door huishoudens beperken”.

“Komt er rook uit de schoorsteen, dan is sprake van een overtreding”

Vollenbroek geeft met grote regelmaat ‘rooksignalen’ af. Zo riep hij de Nederlandse banken op te stoppen met de financiering van houtstook (biomassacentrales) en wees hij via brieven gemeenten op hun verantwoordelijkheid om inwoners te beschermen tegen houtrook. “Dat particuliere houtstook schadelijk is voor de volksgezondheid, is een voldongen feit,” schrijft de scheikundige.

Hoewel gemeenten het tegenspreken (“we mogen geen regels maken die ingrijpen op landelijke wetgeving”) kunnen ze volgens Vollenbroek uitstekend regelgeving in hun Algemeen Plaatselijke Verordening ofwel APV’s opnemen. Bijvoorbeeld het voorschrift dat bij windstil weer niet gestookt mag worden.

Waar organisaties als het Luchtfonds pleiten voor een spoedig stookverbod in het hele land, breekt Vollenbroek om te beginnen er een lans voor om de basisregels uit de Stookwijzer op te nemen in de gemeentelijke APV’s. Namelijk deze: iedereen mag dagelijks maximaal vier uur stoken, maar tussen 22.00 uur ’s avonds en 08.00 uur ’s ochtends helemaal niet. Handhaving is volgens Vollenbroek voor gemeenten uiterst simpel: komt er rook uit een schoorsteen, dan is de bewoner in overtreding. Stookgedupeerden hoeven hierdoor op geen enkele manier meer aan te tonen dat sprake is van overlast op de genoemde tijden.

“Gemeenten hebben wettelijke taak op gebied van volksgezondheid”

Vollenbroek ziet het als tussenoplossing, want ook hij is voorstander van een landelijk stookverbod. Dat is in lijn met een aanbeveling die de Europese tak van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zes jaar geleden deed: “Geen stook van hout of kolen in de dichtbevolkte gebieden op de wereld.” Nederland geldt vanzelfsprekend in zijn geheel als druk bevolkte regio.

Vollenbroek wijst gemeenten op hun verantwoordelijkheid. Afgelopen voorjaar schreef hij aan de bestuurders van Nijmegen: “Gemeenten hebben een wettelijke taak op het gebied van volksgezondheid. De gemeenteraad kan invulling geven aan deze taak door duidelijke regels te stellen.” Vollenbroek voert als voorbeeld aan: het verbod om te roken in delen van de openbare ruimte. “In deze brief bepleiten wij de inzet van deze regelgevende bevoegdheid om de gezondheidseffecten van particuliere houtstook te beperken.”

“Korte blootstelling kan hart- en vaataandoeningen uitlokken”

Vollenbroek schetst in zijn brief de wetenschappelijke data over de schadelijkheid van blootstelling aan houtstook. Fijntjes voegt hij toe: “Een studie met vrijwilligers die in experimenten enkele uren zijn blootgesteld aan houtrook, toont aan dat dit direct kan leiden tot gezondheidsschade. Kortstondige blootstelling kan zelfs cardiovasculaire aandoeningen uitlokken.”

“Dat particuliere houtstook schadelijk is voor de volksgezondheid is dus een voldongen feit. Daaruit volgt dat er een grote gezondheidswinst te behalen is met effectieve maatregelen omtrent particuliere houtstook. De fijnstof-uitstoot van het verkeer en de industrie is tussen 1990 en 2019 gedaald, terwijl het aandeel van de uitstoot door consumenten (voornamelijk houtstookemissies) ruim tweemaal zo groot is geworden.”

“Wij pleiten voor een houtrookvrije gemeente”

De klaagzang van gemeenten dat de wetstekst van Bouwbesluit 7.22 (“het is verboden rook, roet, walm of stof te verspreiden”) moeilijk te handhaven is, beoordeelt Vollenbroek als een gotspe. “Dit leidt tot de ongewenste situatie dat overlast ongestoord voort kan duren met alle negatieve gevolgen van dien. Als gemeente hoeft u niet te wachten op landelijke regelgeving, maar kunt u zelf overgaan tot actie.”

“De meest effectieve manier om gezondheidsschade te voorkomen is om particuliere houtstook geheel aan banden te leggen. Daarom pleiten wij primair voor een houtrookvrije gemeente, waarin de inwoners niet langer worden blootgesteld aan de schadelijke gevolgen van houtstook.”

“Op basis van artikel 149 in de Gemeentewet beschikt de gemeenteraad over een autonome bevoegdheid regels te stellen inzake de huishouding van de gemeente. Dit betekent dat u onder meer het gebruik van houtkachels en open haarden kunt reguleren. Wij verzoeken u deze bevoegdheid in te zetten uit het oogpunt van de gezondheid van uw inwoners.”

“Ik beschuldig het kabinet van besluiten die tot ecocide leiden”

In de brief aan de koning die hij eerder stuurde, roert Vollenbroek nog een ander belang aan dat met stoppen/beperken van houtstook is gemoeid: “Ik beschuldig het kabinet Rutte van grootschalige steun met miljarden aan subsidies voor verbranding van biomassa/‘roofhout’ met ecocide tot gevolg.” Voor wie het woord ‘ecocide’ niet kent: dat is de grootschalige beschadiging en vernietiging van ecosystemen wereldwijd, veroorzaakt door onder meer de kap van bossen voor pellets en stookhout.

 

Tekst: Ubel Zuiderveld

Foto: Mobilisation for the Environment (MOB)